کالاهای خاص
کالای خطرناک
شرکت حمل و نقل هوایی ایرمان، از شرکت های تابعه هلدینگ خادم لجستیک خدمات حمل، تحویل و گمرکی همه ی کلاسهای IATA را به طور هوایی و مولتی مودال، با مجوزهای لازم و هماهنگی با ایرلاین های موجود در ایران ارائه می‌دهد.
لیست کالاهای ممنوعه با پروازهای هوایی بشرح زیر می باشد:
کالای خطرناک عبارتند از مواد یا محصولاتی که موقع جابه جایی، عملیات بارگیری یا تخلیه و نگهداری ممکن است باعث انفجار، آتش سوزی، خرابی تجهیزات فنی و سایر کالاها و نیز مرگ، مسمومیت، آسیب، سوختگی، تشعشع و یا بیماری انسان یا حیوان گردد.
انواع کالای خطرناک
- انواع مواد منفجره و اسلحه
- مواد مخدر و پسیکو تروپ (روان گردان)
- اشیاء (کارت، روزنامه، مجله، CD و نوار ویدئویی) منافی عفت و منافی اخلاق
- انواع گازها
- جامدات قابل اشتعال
- انواع مغناطیسها
- جیوه
- انواع چسب مایع
- انواع باطریها
- اشیائی که به لحاظ ماهیت یا بسته بندیشان خطری برای هواپیما یا مسافران ایجاد کند.
- پودرهای شیمیایی
کلاس ١- مواد منفجره
مواد و محصولات خطرناک از نظر خصوصیات و نوع خطرشان هم در مقررات ADR و همRID به ٩ طبقه یا کلاس تقسیم می‌شوند. توضیح هر یک از کلاسهای ٩گانه مذکور به شرح زیر می‌باشد:
کلاس ١-١ باروت
مواد آتش زا به مواد یا ترکیبی از موادی اطلاق می‌شود که قادرند از طریق گرما، نور، صدا، گاز، یا دود توسط یک واکنش شیمیایی گرمازا و غیر انفجاری از خود تاثیری بر جای گذارند. مواد آتش زا حتی در مواقعی که گاز تولید کنند نیز جز مواد منفجره تلقی می‌شوند. مواد منفجره به مواد جامد و مایعی اطلاق می‌شود که قادرند از طریق واکنش های شیمیایی با تولید گاز، دما، سرعت یا فشار به محیط اطراف آسیب وارد کنند.
کلاس ١-٢ ترکیبات نیتراتی – نیترات سلولز و نیترات پتاسیم و …
این گروه از مواد منفجره، موادی هستند که به محض تماس با شعله به صورت انبوه منفجرمی‌گردند.
کلاس ١-٣ ترکیبات نیتروژنی
این گروه از مواد و ترکیبات به سرعت و سهولت می‌سوزند و حریق بزرگی تولید میکنند ولی قدرت انفجارشان کمتر از گروه قبلی است. در آتش‌سوزی این گروه برای حفاظت در مقابل بخارات حاصله، استفاده از دستگاه تنفسی لازم و ضروری است.
کلاس ١-۴ ترکیبات کلرورها
این گروه از مواد منفجره در اثر تماس با آتش به صورت انبوه منفجر می‌گردند، ولی باید زمان تماس آنها با شعله آنقدر زیاد باشد تا مانند اجسام گروه یک منفجر گردند، این مواد به هنگام انفجار، مواد و قطعات پرتاب شونده از خود خارج می‌سازند.
کلاس ١-۵ سوزاننده‌ها
این گروه از مواد منفجره به شدت می‌سوزند و دود غلیظی تولید میکنند ولی خطر انفجار این مواد به مراتب کمتر از گروه‌های قبلی است و یا اصلاً خطر انفجاری وجود ندارد.
کلاس ١-۶ مهمات
این گروه از مواد منفجره در هنگام سوختن، مواد سمی تولید میکنند، در این گروه خطر انفجار کم است.
کلاس ١-٧ مواد آتش زا
این گروه از مواد باید برای مدتی در مجاورت شعله قرار بگیرند تا گرم و منفجره شوند. خطر انفجار انبوه در این گروه از مواد کمتر به چشم می‌خورد ولی در صورت ادامه آتش‌سوزی انفجارات پراکنده‌ای صورت خواهد گرفت که قدرت سرایت آن زیاد می‌باشد. این گروه از مواد منفجره، قطعات پرتاب شونده تولید میکنند.
کلاس ١-٨ مواد منفجره رادیولوژیکی
این گروه از مواد منفجره خطراتی از قبیل قابلیت اشتعال یا مسمومیت و سوزندگی در بردارند، این مواد قبل از سوختن و انفجار باید مدتی در معرض شعله یا حرارت قرار بگیرند تا کاملاً منفجر شوند، خطر انفجار انبوه در این گروه از مواد کمتر به چشم می‌خورد ولی ادامه حرارت باعث گسترش سریع دامنه انفجار می‌گردد.
کلاس ١-٩ پودر فلزات
این گروه از مواد منفجره خطرات رادیولوژیکی داشته که اگر شعله یا حرارت به آنها برسد منفجر خواهند شد و بر اثر این انفجار، مواد پرتاب شونده از خود تولید میکنند و می‌بایست افراد متفرقه را تا فاصله زیادی حدود ١۵٠٠ متر دور کرد.
این گروه از مواد اجسام غیر قابل انفجار هستند که در ترکیب آنها پودر فلزاتی چون منیزیم، آلومینیوم یا پودر روی دیده می‌شود.
حمل موادی که بسیار حساس بوده و ممکن است خود به خود منفجر شوند ممنوع است. قبل از حمل کالا، طبقه بندی هر یک از اقلام و مواد منفجره به همراه نام تجاری آن باید مورد موافقت مقام ذیصلاح کشور تولید کننده قرار گیرد. برای موارد زیر باید یک مجوز جدید اخذ شود:
- مواد منفجره جدید
- ترکیب یا مخلوطی از مواد منفجره ای که با ترکیبات و مواد منفجره قبلی تفاوت قابل ملاحظه ای داشته باشد
- طرح جدیدی از یک کالای حاوی مواد منفجره
- یک ماده منفجره با بسته بندی جدید
کلاس ٢ -گازها
گازها بر اساس ویژگیهای شیمیایی یا تاثیرات فیزیولوژیکی که دارند به انواع زیر تقسیم بندی می شوند.
- قابل اشتعال
- غیر قابل اشتعال و غیر سمی
- سمی یا خورنده
برخی از گازها از نظر شیمیایی یا فیزیولوژیک خنثی (بی اثر) هستند. با وجود اینکه این گازها غیر سمی هستند اما مقدار زیاد آنها می تواند باعث خفگی شود. بسیاری از گازهای این کلاس در تراکم پایین تاثیر مخرب دارند و ممکن است در مجاورت آتش به گازهای بسیار سمی تبدیل شوند. گازهای این کلاس قابل اشتعال، سوزاننده، مسموم کننده یا انفجاری می‌باشند.
انواع گازها در حمل و نقل
گازها از نقطه نظر حمل و نقل به چهار گروه تقسیم می‌شوند که عبارتنداز:
گازهای فشرده
گازهایی که در محفظه های بسته بندی جهت حمل ونقل تحت فشار، در دمای 50- درجه سانتیگراد کاملا حالت گازی دارند. گازهایی که دمای بحرانی (Critical Temperature) آنها کمتر یا مساوی ۵٠- درجه سانتیگراد است در این گروه قرار دارند.
گازهای مایع
گازهایی که در محفظه های بسته بندی جهت حمل ونقل در دمای بالای ۵٠- درجه به حالت نیمه مایع هستند. – گازهای مایع یخچالی: گازهایی که در محفظه های بسته بندی جهت حمل و نقل به بعلت فشار پایین به حالت نیمه مایع در می آیند.
گازهای محلول
گازهایی که در محفظه های بسته بندی جهت حمل و نقل در یک مایع محلول حل می‌شوند.
شناسایی گازها برحسب خطری که ایجاد می کنند:
صفافی و تفکیک گازها مطابق با خطری که در حمل و نقل و صفافی تولید می‌نمایند، تقسیم شده‌اند، این گازها جزء کالاهای خطرناک محسوب می‌شوند و چنانچه در نگهداری آنها در انبار رعایت اصول ایمنی به عمل نیاید امکان انفجار و ایجاد خطر و انتشار گازهای محرک بی‌هوشی، سمی و قابل اشتعال را دارند و برخی از آنها در یک زمان میتوانند دارای تمام خصوصیات قابل اشتعال، سمی، سوزانندگی و اکسیدکنندگی باشند.
کلاس 3 -مایعات قابل اشتعال
مایعات قابل اشتعال، عبارتند از مایعات یا مخلوطی از آنها یا مایعات حاوی مواد جامد محلول یا معلق (از قبیل رنگ، روغن جلا، لاک، و غیره، غیر از موادی که به دلیل ویژگیهای خطرناکشان، در سایر کلاس ها طبقه بندی شده اند) که در نقطه اشتعال از خود بخار قابل اشتعال متصاعد میکنند.
کلاس 4 -جامدات خطرناک
۴-١ جامدات قابل اشتعال
جامدات قابل اشتعال، موادی که در مجاورت با آن از خود گاز قابل اشتعال تولید میکنند. موادی موجود در این کلاس تحت شرایط حمل و نقل به راحتی قابل اشتعال بوده و میتواند باعث ایجاد آتش سوزی شوند(غیر از موادی که به عنوان مواد منفجره طبقه بندی شده اند.)
عمدتا موارد زیر را شامل می‌شود:
- مواد پودری، دانه‌ای و چسبنده
- مواد جامدی که ممکن است از طریق اصطحکاک باعث آتش سوزی شوند باید در گروه ۴-١ طبقه بندی شوند.
۴-٢ جامدات خودبخود قابل اشتعال
کلاس ۴-٢
شامل مواد زیر می‌شود:
- مواد حاوی محلولهایی (مایع و جامد) که حتی در مقادیر کم نیز در مجاورت هوا در عرض ۵ دقیقه مشتعل می شوند. این مواد بسیار مستعد اشتعال خودبه خودی هستند.
- موادی که در تماس با هوا بدون منبع انرژی خود به خود گرم می‌شوند. این مواد تنها در کمیتهای بالا(کیلو گرم) و بعد از مدت زمانی طولانی(چند ساعت یا روز) مشتعل می شوند.
۴-٣ عناصری که موقع خیس شدن خطرناک و تولید گازهای سمی و قابل اشتعال می‌نمایند:
عناصر موجود در این گروه، هم جامد و هم مایع هستند و دارای خاصیت مشترک، که موقع خیس شدن از خود گازهای قابل اشتعال پراکنده می‌نمایند و بعضی دیگر از این عناصر در تماس با آب، رطوبت و یا اسیدها از خود تولید گازهای سمی می‌نمایند.
کلاس ۵ -مواد اکسید کننده و پروکسایدهای آلی
بسته‌بندی این نوع کالاها به علت سریع الاشتعال بودن عوامل اکسید کننده آنها باید محتویات درونی آن را علیه تمام منابع احتراق خارجی حفاظت نماید.
۵-١ مواد اکسید کننده
مواد اکسید کننده موادی هستند که خودشان لزوما قابل اشتعال نیستند اما میتوانند با تولید اکسیژن باعث اشتعال سایر مواد شوند.
۵-٢ پراکسیدهای آلی
این مواد از مشتقات پروکسید هیدروژن هستند که در هیدوژنهای موجود در ساختار آنها با رادیکالهای آلی جایگزین شده اند. این مواد ناپایدار بوده و ممکن است در مجاورت گرما تجزیه شوند. این مواد میتوانند در اثر تجزیه منفجر شوند و با شدت زیاد محترق شوند.
کلاس 6 -مواد سمی و مواد عفونی
۶-۱ مواد سمی
مواد سمی موادی هستند که در صورت بلعیدن، استنشاق، یا تماس با پوست بدن میتوانند باعث مرگ انسان شوند. کلیه مواد سمی در مجاورت آتش یا گرمای بالا از خود گازهای سمی متصاعد میکنند.
۶-٢ مواد عفونی
مواد عفونی، مواد حاوی عوامل بیماریزا از قبیل میکروب، ویروس، باکتری و غیره هستند که میتوانند در انسان و حیوان تولید بیماری کنند.
کلاس 7 -مواد رادیواکتیویته
مواد رادیواکتیویته به موادی گفته می‌شود که از خود اشعه‌های، آلفا – بتا و گاما تولید می‌نمایند و به علت فوق‌العاده خطرناک بودن این اجسام، قوانین و مقررات خاص جهت حمل و نقل و انبارداری آنها با برچسبهای مخصوص موجود می‌باشد.
کلاس 8 -مواد خورنده
مواد خورنده موادی هستند که در صورت تماس با بافتهای زنده، از طریق فعل و انفعالات شیمیایی، به آنها آسیب میرسانند یا در اثر نشت و تماس با سایر مواد باعث وارد آمدن صدمه به فلزات، سایر کالاها و حتی وسایل حمل و نقل می شوند. این مواد علاوه بر این که در صورت تماس با پوست موجود آسیب آن می شوند سمی و مضر نیز هستند. هنچنین بلعیدن یا استنشاق بخار این گونه مواد باعث ایجاد مسمومیت خواهد شد. برخی از این مواد قادرند از طریق پوست به داخل بدن نفوذ کنند. کلیه مواد مربوط به این کلاس می توانند به فلزات و منسوجات صدمه بزنند. برخی از مواد این گروه نیز در مجاورت آب یا سایر مواد آلی مانند چوب، کاغذ، فیبر تولید گرما میکنند.
کلاس ٩
هر عنصر یا مایعی که به تدریج کشف شده و ممکن است کالای خطرناک باشد در کلاس ٩ طبقه بندی می‌شوند. مواد مربوط به این کلاس پس از انجام آزمایشات لازم، و شناسایی ماهیت دقیق آنها در یکی از گروه های هشت گانه کالاهای خطرناک طبقه بندی می‌شوند.
شناسه های عددی
چنانچه برای حمل کالای خطرناک طبق مقررات نیازبه علامتگذاری اضافی باشد این علائم بعنوان شناسه کالا می بایست برروی واگن مخزندار وکانتینر مخزندار و کامیون تانکر(صرفابرای محمولاتیکه یصورت فله یا مایع یا درضمیمه ٢-٨ ضمیمه دو SMGS پیش بینی گردیده است) نصب گردد.در هر سمت طولی واگن مخزندار یا کانتینر مخزندار و یا کامیون تانکر (باگنجایش بیش از 3مترمکعب) پلاکی نارنجی رنگ راست گوشه و مات(که نور را منعکس نکند) نصب است و باید طول آن برابر۴٠ سانتی متر و ارتفاعش حداقل ٣٠ سانتیمتر باشد. روی هرعلامت باید شناسه عددی که نشاندهنده کد خطر ماده می باشد در بخش بالایی و شماره UN ماده بر اساس لیست سازمان ملل متحد در بخش پایینی درج گردد مثلا در مورد استال این علامت بشکل زیرمی باشد:
ارتفاع ارقام دراین علامت ١٠سانتیمتر می باشد. ازآنجایی که این شناسه ها درحکم برچسبهای تکمیلی هستند بهتر است زیرعلامت اصلی نصب گردند.